(Geochelone sulcata)
Południowe obrzeża Sahary (Afryka środkowa). Gatunek przystosowany do ekstremalnych warunków naturalnych (bardzo gorące dni, chłodne noce oraz ekstremalnie suche powietrze).
Jego pancerz grzbietowy (karapaks) jest silnie wysklepiony, szaro-beżowy, u młodych osobników każda tarczka dodatkowo posiada ciemniejszą obwódkę. Populacje występujące w zachodnich rejonach są bardziej pomarańczowe. Samce osiągają do 80 cm długości i 100 kg wagi, samice są mniejsze (do 60 cm i 60 kg). Duża głowa okryta jest grubymi tarczkami, oczy ciemnobrązowe, często „łzawiące”, co jest spowodowane bardzo suchym środowiskiem naturalnym. Przednie kończyny charakteryzują się długimi wyrostkami rogowymi, są masywne i przystosowane do kopania nor. Pomiędzy tylnymi kończynami a ogonem widoczne są duże łuski w formie kolców, które osiągają długość nawet do 6 cm (większe u samców).
W naturze większość czasu spędzają na poszukiwaniu pokarmu, a podczas największych upałów chowając się w wykopanych przez siebie tunelach, w poszukiwaniu chłodu i wilgoci. Tunele te mogą mieć nawet 15 metrów długości, a temperatura w nich może być niższa nawet o 25°C. Dorosłe osobniki w zasadzie nie mają naturalnych wrogów, prócz człowieka. Młode, zazwyczaj do ok. 3 roku życia narażone są na ataki ze strony innych, większych gadów (jak węże czy warany), ptaków drapieżnych, oraz dużych drapieżników jak hieny i szakale.
Ich baza pokarmowa jest włóknista, uboga w białka i tłuszcze – suche trawy, zioła. Dlatego w naturze uzupełniają niedobory pokarmowe padliną oraz odchodami innych zwierząt.
Samce zdolne są do kopulacji przez cały rok, potrafią toczyć między sobą wielogodzinne walki o samice, niejednokrotnie kończące się śmiercią jednego z nich, jeśli zostanie przewrócony na grzbiet i nie zdoła się odwrócić. Zalotnik wędruje za wybranką, a ponieważ z reguły przewyższa ją wagą, to gdy już uda mu się na nią wspiąć, ona nie ma możliwości ucieczki. Podczas kopulacji samiec wydaje świszczące dźwięki, które są tak głośne, że można dzięki nim zlokalizować żółwie w naturze. Samica składa ok. 10-30 jaj w jamach wykopanych w ziemi. Młode wykluwają się po około 100-200 dniach, w zależności od warunków inkubacji.
do 50 lat
Żółw pustynny jest gatunkiem narażonym na wyginięcie (kategoria VU w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych).