(Crocodylus niloticus)
Afryka na południe od Sahary, Madagaskar. Związany ze środowiskiem wód słodkich – zasiedla okolice rzek, jezior i tereny bagniste.
Jest to drugi co do wielkości przedstawiciel rodziny krokodylowatych i największy krokodyl Afryki. Standardowo osiąga długość do 5 metrów (samce rosną większe) i wagę do 550 kg. Grzbiet barwy zielono-brązowej, z ciemnymi plamkami i 4-6 rzędami rogowych tarczek; brzuch jasny, żółtawy. Pysk zwężający się ku przodowi zawiera 64-68 zębów różnej wielkości, które krokodyl wymienia nawet kilkadziesiąt razy w ciągu swojego życia. Oczy zielone lub żółtozielone, z pionowymi źrenicami. Ogon na końcu jest spłaszczony bocznie.
Prowadzi wodno-lądowy tryb życia. Zwykle na brzegu spotykany jest w ciągu dnia, kiedy wygrzewa się na słońcu, pod wieczór schodzi do wody. Żeruje przede wszystkim w nocy, choć nie jest to regułą, ponieważ jego aktywność dobowa uzależniona jest od dostępności pokarmu. Najczęściej poluje z wody, urządzając zasadzki na zwierzęta przychodzące do wodopoju. Mniejsze ofiary połyka w całości, większe najpierw wciąga pod wodę, po czym rozszarpuje energicznymi ruchami lub odrywa kawałki obracając się szybko wokół własnej osi. Najedzony krokodyl, w zależności od wielkości posiłku, przez kolejnych dni/tygodni trawi pokarm – w tym okresie nie jest niebezpieczny dla otoczenia. Potrafi przeżyć bez jedzenia nawet kilka miesięcy. Doskonale pływa, jego siłą napędową są ruchy ogona.
Dieta zależy od wielkości krokodyla. Świeżo wyklute osobniki żywią się stawonogami, z czasem wzbogacając dietę o małe ryby, skorupiaki, mięczaki. Dorosłe polują na szeroką gamę zwierzyny – od dużych ryb, poprzez inne gady (w tym mniejsze osobniki własnego gatunku), ptaki i ssaki różnej wielkości (nawet tak duże jak antylopy czy bawoły). Nie gardzą też padliną. Połykają również kamienie, które ułatwiają im rozdrabnianie pokarmu w żołądku oraz pełnią rolę balastu.
Krokodyle nilowe są poligamiczne, co oznacza, że samiec stara się kopulować z jak największą ilością samic na swoim terytorium. Stara się jednak utrzymać je tylko dla siebie, odpędzając inne samce. Do kopulacji dochodzi najczęściej w wodzie. Mniej więcej po miesiącu od stosunku samice wykopują gniazda w ziemi, w pobliżu wody, do których składają 25-80 jaj (najczęściej ok. 50) i przysypują je piaskiem. Inkubacja trwa ok. 60-90 dni, w tym czasie samica pilnuje gniazda, przez cały okres nie pobierając pokarmu. Płeć młodych zależy od temperatury, w jakiej przebywają jaja – samice powstają w zarówno niskich, jak i wysokich temperaturach, samce zaś w pośrednich. Po wykluciu matka przeprowadza lub przenosi młode w pysku do wody. Po kilku miesiącach maluchy usamodzielniają się, a dojrzałość płciową osiągają w zależności bardziej od długości ciała niż wieku (najczęściej po dorośnięciu do ok. 2 m u samic, a 3 m u samców).
70 – 100 lat
Krokodyl nilowy nie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych posiada kategorię LC (najmniejszej troski).
Krokodyle odławiane są dla mięsa i skór. Są też tępione przez miejscowych jako zwierzę groźne dla człowieka. Mimo tego populacja tych zwierząt w naturze jest stabilna.
Krokodyl nilowy może wstrzymać oddech pod wodą nawet na ponad 45 minut.